Χελμός (Αροάνια)
Μια από τις πιο σκοτεινές περιοχές στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Το αστεροσκοπείο Χελμού βρίσκεται σε υψόμετρο 2340μ (22˚ 11′ 46″ Α, 37˚ 59′ 04″ Β), στο όρος Χελμός (Αροάνια) της Πελοποννήσου, 130 χλμ δυτικά της Αθήνας και περίπου 15 χλμ από την πόλη των Καλαβρύτων.
Με μια Ματιά
Tο τηλεσκόπιο Αρίσταρχος, τύπου Ritchey-Chretien, κατασκευάστηκε από τη γερμανική εταιρεία Carl Zeiss GmbH και εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2007. Το τηλεσκόπιο χρησιμοποιεί τεχνολογία παρόμοια με εκείνη των 8-10 μ. τηλεσκοπίων, με αποτέλεσμα η ακρίβεια θέσης του τηλεσκοπίου να είναι καλύτερη από 2 δευτερόλεπτα τόξου, ενώ μπορεί να ακολουθήσει στόχους με μετατόπιση θέσης μικρότερη από ένα δευτερόλεπτο τόξου για μία ώρα παρατήρησης.
Η διάμετρος του πρωτεύοντος καθρέφτη είναι 2,3 μ. Το οπτικό πεδίο είναι περίπου 10 λεπτά τόξου σε διάμετρο στην πλευρική θύρα (sideport) και 1 μοίρα διάμετρος στην κύρια εστία (Cassegrain focus). Το τηλεσκόπιο μπορεί να ανιχνεύσει αντικείμενα με μέγεθος έως V~24 με μια ώρα παρατήρησης κατά την διάρκεια μιας σκοτεινής νύχτα, ενώ το αντίστοιχο μέγεθος για τη φασματοσκοπία είναι περίπου V~19 (με τον φασματογράφο ATS).
Συμμετοχή στο Πρόγραμμα OPTICON-RadioNet Pilot
Από το 2003 το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» γίνεται συνεργάτης του δικτύου OPTICON, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2016 το συμμετέχει στο πρόγραμμα TNA (Transnational Access), θέτοντας τα όργανα του στη διάθεση της διεθνούς κοινότητας. Τώρα, το τηλεσκόπιο συνεχίζει ως πλήρες μέλος του προγράμματος Opticon-Radionet Pilot.
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Το τηλεσκόπιο πήρε το όνομά του από τον Αρίσταρχο τον Σάμιο (310 π.Χ. – 230 π.Χ.). Ο Αρίσταρχος ήταν μαθηματικός, φιλόσοφος και αστρονόμος. Γεννήθηκε στο νησί της Σάμου και ήταν ο πρώτος που πρότεινε ένα ηλιοκεντρικό μοντέλο του ηλιακού συστήματος, υπόθεση που απορρίφθηκε εκείνη την εποχή καθώς εκτόπιζε τη Γη από το κέντρο του σύμπαντος (γεωκεντρικό μοντέλο), το οποίο σε μεγάλο βαθμό στηρίζονταν στις ιδέες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου.
Ο Αρίσταρχος επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ιδέες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου. Το μοντέλο του Αρίσταρχου ξεχάστηκε για σχεδόν 18 αιώνες για πολλούς λόγους (Big Bang: The Origin of the Universe, Simon Singh, Fourth Estate, 2005). Όταν τελικά αναβίωσε, επιβεβαιώθηκε και αναπτύχθηκε πλήρως από τους Copernicus και Brahe.
Ο Αρίσταρχος ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας, αλλά μόνο ένα από τα έργα του έχει διασωθεί, το οποίο βασίζεται σε μια γεωκεντρική άποψη του Κόσμου. Ο τίτλος της πραγματείας του ήταν «Περί Μεγεθών και Αποστημάτων Ηλίου Τε και Σελήνης» και δημοσιεύτηκε στην Οξφόρδη το 1688. Χρησιμοποιώντας σωστά γεωμετρικά επιχειρήματα, συμπέρανε ότι η διάμετρος της Σελήνης είναι το ένα τρίτο αυτής της Γης, ενώ του Ήλιου 20 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Σελήνης, αφού τα φαινομενικά γωνιακά τους μεγέθη που φαίνονται από τη Γη ήταν ακριβώς τα ίδια. Αν και ο συλλογισμός του ήταν σωστός, τα αποτελέσματά του ήταν λανθασμένα λόγω έλλειψης ακριβών παρατηρήσεων. Ακολουθώντας τους υπολογισμούς του Ερατοσθένη για την περιφέρεια της Γης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η περιφέρεια της Σελήνης είναι 14000 km, ενώ η πραγματική της τιμή είναι περίπου 11000 km. Το γεγονός ότι ο Ήλιος είναι μεγαλύτερος από τη Γη ελήφθη ως απλή ένδειξη ενός ηλιοκεντρικού μοντέλου. Το έργο «Περί συστήματος του Κόσμου» έχει αποδοθεί στον Αρίσταρχο. Γνωρίζουμε μέσω παραπομπών στα γραπτά άλλων επιστημόνων ότι παρουσίασε ένα άλλο βιβλίο υπέρ ενός ηλιοκεντρικού σύμπαντος, αν και λίγα στοιχεία μπορούν να βρεθούν σχετικά με την προέλευση των ιδεών του σε αυτό το μοντέλο.
‘Πιστεύεται ότι οι απλανείς αστέρες και ο Ήλιος είναι ακίνητοι, ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο σε κυκλική τροχιά, που στο κέντρο της βρίσκεται ο Ήλιος. Ακόµη ότι η σφαίρα των απλανών αστέρων, που βρίσκεται στο ίδιο με τον Ήλιο κέντρο, είναι τόσο μεγάλη, ώστε ο κύκλος γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η Γη απέχει από τους απλανείς αστέρες, όσο απέχει το κέντρο μιας σφαίρας από την επιφάνεια της… ‘
Από το έργο του Αρχιμήδη «Ο Ψαμμίτης» («Ἄμμου Καταμέτρης»)
[Αρίσταρχος ο Σάμιος, c. 270 π.Χ.]
Εγκαταστάσεις Χελμού (Αεροφωτογραφία: Δρ Α. Λιάκος)
Εγκαταστάσεις
Οι εγκαταστάσεις στο αστεροσκοπείο Χελμού περιλαμβάνουν το κτήριο του θόλου που φιλοξενεί το τηλεσκόπιο, το κτήριο ελέγχου του τηλεσκοπίου και τον ξενώνα. Παραπλεύρως του κτηρίου ελέγχου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις που στεγάζουν τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό και τις γεννήτριες ισχύος.