Δύο από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά δίκτυα επίγειων ερευνητικών υποδομών για αστρονομικές παρατηρήσεις στα οπτικά/υπέρυθρα μήκη κύματος (OPTICON) και στα ραδιοφωνικά μήκη κύματος (RadioNet), βρίσκονται πλέον κάτω από το ίδιο πρόγραμμα/δίκτυο (OPTICON-RadioNet Pilot ή ORP), το οποίο περιλαμβάνει περίπου είκοσι τηλεσκόπια και συστοιχίες ραδιο-τηλεσκοπίων. Από το 2003 το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (και το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος) είναι μέλος του προγράμματος OPTICON, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2016 το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος 2,3μ συμμετέχει στο πρόγραμμα TransNational Access (TNA), θέτοντας τα όργανά του στη διάθεση της διεθνούς κοινότητας. Το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος συνεχίζει και ως πλήρες μέλος του προγράμματος Opticon-Radionet Pilot.
Από το 2003 το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (και το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος) είναι μέλος του προγράμματος OPTICON, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2016 το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος 2,3μ συμμετέχει στο πρόγραμμα TransNational Access (TNA), θέτοντας τα όργανά του στη διάθεση της διεθνούς κοινότητας. Το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος συνεχίζει και ως πλήρες μέλος του προγράμματος Opticon-Radionet Pilot.
OPTICON
Το πρόγραμμα OPTICON (https://www.astro-opticon.org/) παρείχε ένα δίκτυο από τηλεσκόπια στο οπτικό και υπέρυθρο μέρος του φάσματος, χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ και υποστήριζε την ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών. Η ιδέα πίσω από το OPTICON ήταν να φέρει κοντά επιστήμονες από διαφορετικές εθνικότητες και διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι χρηματοδοτούν και είναι υπεύθυνοι για την εύρυθμη λειτουργία ερευνητικών υποδομών στη Ευρώπη. Το πρόγραμμα OPTICON ενσωμάτωνε τις ακόλουθες δραστηριότητες: δικτύωσης (NA), διακρατική πρόσβαση (TNA) και κοινά ερευνητικά προγράμματα (JRA). Το πρόγραμμα Trans National Access (TNA) προσέφερε πρόσβαση στο δίκτυο μικρών και μεσαίου μεγέθους τηλεσκοπίων. Οι δραστηριότητες του JRA υποστήριζαν την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών στη φωτονική, σε νέα υλικά όπως και στις διαδικασίες ανάπτυξης επιστημονικών οργάνων.
RadioNet
Το πρόγραμμα RadioNet (https://www.radionet-org.eu/radionet/) ήταν επίσης χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, το οποίο συντόνιζε και υποστήριζε την πρόσβαση σε έρευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα (Ε&Α) όπως και σε ερευνητικές υποδομές με ραδιοτηλεσκόπια. Το πρόγραμμα διασφάλιζε επίσης τον ηγετικό ρόλο της Ευρώπης στην ραδιοαστρονομία με τις εγκαταστάσεις νέας γενιάς, όπως το Atacama Large Millimeter Array (ALMA) και το ESFRI listed Square Kilometer Array (SKA). Οι κύριες δράσεις του προγράμματος RadioNet περιλάμβαναν: (I) Ευρωπαϊκά τηλεσκόπια: οικονομική υποστήριξη για διακρατική πρόσβαση στις υποδομές και υποστήριξη της έρευνας αιχμής, (II) αστρονόμους, μηχανικούς, φοιτητές: δικτύωση, ανάπτυξη συνεργασιών και ευκαιρίες εκπαίδευση και (ΙΙΙ) φορείς λήψης αποφάσεων: συντονισμός της ευρωπαϊκής πολιτικής και ανάπτυξης της ραδιοαστρονομίας.
Opticon Radionet Pilot (ORP)
Τον Μάρτιο του 2021, τα δίκτυα οπτικής/ υπέρυθρης αστρονομίας και ραδιοαστρονομίας ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα συνεργασία το OPTICON RadioNet Pilot (ORP) (https://www.orp-h2020.eu/) παρέχοντας για πρώτη φορά ένα συντονισμένο και οργανωμένο σχέδιο πρόσβασης σε ένα ευρύ δίκτυο από ερευνητικές εγκαταστάσεις και τηλεσκόπια (οπτικής/υπέρυθρης αστρονομίας και ραδιοαστρονομίας), όπως επίσης την υποστήριξη και εκπαίδευση νέων αστρονόμων.
Το πρόγραμμα ORP αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο και πιο ολοκληρωμένο δίκτυο αστεροσκοπείων σε όλη την Ευρώπη (και σε όλο τον κόσμο) καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος του φάσματος. Το πρόγραμμα ORP χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Horizon 2020 (H2020) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS) συντονίζει το έργο, μαζί με το Πανεπιστήμιο του Cambridge και το Ινστιτούτο Max-Planck για τη Ραδιοαστρονομία. Στην κοινοπραξία του ORP συμμετέχουν αστρονόμοι από 37 επιστημονικά ιδρύματα από 15 ευρωπαϊκές χώρες (η Ελλάδα συμμετέχει με το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος στο Αστεροσκοπείο Χελμού), την Αυστραλία και την Νότια Αφρική.
Παρατηρήσεις στο πρόγραμμα OPTICON
Οι παρακάτω παρατηρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος OPTICON. Σύμφωνα με τους κανόνες του OPTICON/H2020, τα επιστημονικά δεδομένα είναι διαθέσιμα στην επιστημονική κοινότητα μετά το πέρας ενός χρόνου από την λήψη των παρατηρήσεων.
Κατάλογος ερευνητικών έργων: